پایگاه تحلیلی الوقت - بیش از ۸۵۰ عراقی از اردوگاه الهول سوریه به عراق باز خواهند گشت. این خبر را یک منبع امنیتی که در اردوگاه الهول فعالیت دارد اعلام کرده و گفته است که اقدامات اداری و لجستیکی برای بازگرداندن گروه جدیدی از عراقیهای به خاک عراق انجام شده است. این منبع افزود که عراق بامداد سه شنبه از طریق گذرگاه مرزی الولید در استان الحسکه سوریه، بیش از ۲۰ اتوبوس به سوریه اعزام خواهد کرد. بنا بر اعلام این منبع سوری، بازگشت این گروه از ساکنان اردوگاه الهول با نظارت نیروهای امریکایی انجام میشود.
اردوگاه الهول یک اردوگاه پناهندگی در استان حسکه در شمال سوریه است که آوارگان و بستگان (داعش) در آن نگهداری میشوند. این اردوگاه بزرگترین اردوگاه زنان، کودکان و مردان عضو داعش در سوریه و عراق بهشمار میرود. اردوگاه چادری الهول در حومه جنوبی شهر الهول در شمال سوریه، نزدیک مرز سوریه و عراق واقع شدهاست. نام الهول در عربی به معنی باتلاق است و این اردوگاه توسط نیروهای دموکراتیک سوریه تحت حمایت ایالات متحده کنترل میشود.
پیشتر روز جمعه، وزارت مهاجرت عراق از قریب الوقوع بودن خروج سری جدیدی از عراقیها از اردوگاه الهول خبر داده بود. این در حالی است که بیشتر کشورها همچنان از بازگرداندن شهروندان خود که در اردوگاهها و زندانهای تحت اداره نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) در شمال شرقی سوریه نگهداری میشوند، خودداری میکنند. پیشتر «ژنرال برد کوپر»، فرمانده ستاد مرکزی ایالات متحده (CENTCOM)، در کنفرانسی که در حاشیه جلسات مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک برگزار شده بود، خواستار تسریع روند بازگشت زندانیان اردوگاه الهول به عراق و دیگر کشورها شده بود.
چالش امنیتی اردوگاه الهول
با وجود کاهش قدرت داعش، اردوگاهها و زندانهایی که اعضای این سازمان و خانوادههایشان را در خود جای دادهاند، هنوز هم یک چالش امنیتی و انسانی بسیار جدی در مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) محسوب میشوند.
گزارشها نشان میدهد که این اردوگاهها به کانونهای بالقوهای برای احیای بنیادگرایی داعش تبدیل شدهاند. اردوگاه الهول بیش از ۵۰ هزار نفر، از جمله بیش از ۳۰ هزار کودک و زن سوری، عراقی و اتباع خارجی از جمله اروپا، آسیا و شمال آفریقا را در خود جای داده است. از سوی دیگر علیرغم اقدامات امنیتی، سلاحهای سبک به طور قاچاق وارد این اردوگاه میشوند و هستههای فعال همچنان به تحریک، جذب نیرو و عملیات ترور ادامه میدهند.
طبق گزارش مرکز اروپایی مطالعات ضد تروریسم و اطلاعاتی، اردوگاه الروج در الهول بیشتر شامل ساکنان اغلب اروپایی و زنان است. طبق گزارش این مرکز، تعداد خارجیهای حاضر در این دو اردوگاه تا ۱۷ مارس ۲۰۲۵، حدود 23 هزار نفر بوده است که بیش از 60 درصد از آنها کودک بودهاند و بیشتر آنها زیر دوازده سال سن داشتهاند.
با وجود کاهش تعداد ساکنان این اردوگاه در مقایسه با اوج جمعیت آن در سال ۲۰۱۹، مدیریت این اردوگاه همچنان یک چالش بزرگ در منطقه است.
در اردوگاه الهول همچنین ۱۲ زندان ویژه افراد بازداشتی عضو داعش با حدود 11 هزار نفر وجود دارد. روزنامه آمریکایی «پولیتیکو» تعداد زندانیان اردوگاه الهول را حدود ۱۰۰۰۰ زندانی در ۲۶ زندان تخمین زده است.
از سوی دیگر با وجود افزایش انتقادات و فشارهای حقوق بشری به غرب، بیشتر کشورهای اروپایی از بازگرداندن شهروندان خود خودداری میکنند، زیرا نگران تاثیرات امنیتی این افراد بر بافت جمعیتی اروپا هستند. «احمد العرابی»، پژوهشگر امور گروههای بنیادگرا در گفتگو با الجزیره گفته است که دولتهای اروپایی بیم آن دارند که افراد بازگشته از زندان الهول با احیای سلولهای خفته یا انجام حملات فردی یا هماهنگ تروریستی، تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی اروپا ایجاد کنند.
«رائد الحمید»، پژوهشگر عراقی که متخصص گروههای افراطی نیز تأکید میکند که «سازمانهای امنیتی، هر چقدر هم که پیشرفته باشند، نمیتوانند افراد بازگردانده شده از اردوگاه الهول را به صورت شبانهروزی زیر نظر داشته باشند. الحمید هشدار میدهد که درصد زیادی از ساکنان اردوگاه الهول همچنان دارای تفکرات داعشی هستند.
موانع حقوقی بازگشت داعشیها
موانع بازگرداندن اتباع داعشی اردوگاه الهول به کشورهایشان بویژه در اروپا، محدود به نگرانیهای امنیتی و سیاسی نیست، بلکه به مسائل حقوقی نیز وابسته است. بسیاری از کشورهای اروپایی حضور این افراد را در خاک خود غیرقانونی میدانند و حتی تابعیت و شهروندی برخی از این افراد باطل شده و در عمل تبعه هیچ کشوری نیستند.
به گفته محققان جنبشهای افراطی، اردوگاهها و بازداشتگاههای شمال شرقی سوریه به یکی از جدیترین مسائل پیش روی جامعه بینالمللی تبدیل شدهاند، زیرا آنها دیگر فقط مکانهایی برای اسکان خانوادههای اعضای داعش نیستند، بلکه به محیطهای مساعدی برای بازتولید افراطگرایی و تولید نسل جدیدی از جنگجویان داعش تبدیل شدهاند. مرکز مطالعات بنیادگرایی عربی در آمریکا نیز در گزارشی گفته است که رها کردن ساکنان اردوگاه الهول خطری مضاعف ایجاد میکند، زیرا کودکان این اردوگاه در شرایط وحشیانهای بزرگ شده و تحت شستشوی مغزی شدید قرار گرفتهاند تا به نسل بعدی بمبگذاران انتحاری تبدیل شوند و ممکن است برای انجام حملاتی دست به اقدام بزنند.
خدشه دار شدن امنیت عراق
با وجود آن که هیچکدام از کشورهای اروپایی تاکنون بازگشت اتباع خود از اردوگاه الهول را قبول نکردهاند، اما درب عراق به روی زندانیان افراطی در اردوگاه الهول باز بوده است تا آن جا که فرمانده سنتکام تائید کرده است که عراق حدود ۸۰ درصد از شهروندان خود را از اردوگاه الهول بازگردانده است. این شرایط بی تردید یک چالش امنیتی بزرگ برای عراق خواهد بود و آینده امنیتی این کشور را با چالش روبرو خواهد کرد.
گزارشهای متعدد حاکی از وفاداری بخشی از ساکنان این اردوگاه به ایدئولوژی داعش است. گزارشی در واشینگتن پست از سپتامبر سال ۲۰۱۹، نشانگر تندروتر شدن ساکنان این اردوگاه و ضعف حراست بود و نوشت افرادی که در این اردوگاه از ایدئولوژی داعش پیروی نمیکنند، در ترس زندگی میکنند. بحث و جدل میان زنان داعشی عراقی و تونسی در اردوگاه الهول سوریه به دلیل انتقاد برخی از آنها به این گروه تروریستی و سرکرده آن در نهایت به آتش زدن چادرهای طرف تونسی ختم شدهاست. به گزارش روزنامه واشینگتن پست، مقامات اطلاعاتی میگویند، وفاداران به داعش همچنین سلولهایی را در داخل این اردوگاه ایجاد کردهاند تا به روشی نظاممندتر کسانی را که به داعش پشت کردهاند، شکنجه کنند.
